Noorderlicht fotograferen en bewonderen staat bij veel mensen hoog op het lijstje. Maar als je het noorderlicht nog nooit hebt gezien, hoe weet je dan waar je moet beginnen? In dit uitgebreide artikel zal Sven Broeckx jou hierop uitstekend voorbereiden! Sven Broeckx heeft enorm veel ervaring in het fotograferen van het noorderlicht en geeft elk jaar prachtige fotoreizen naar het noorden, op jacht naar het prachtige lichtspektakel.

Het noorderlicht

Het noorderlicht (aurora borealis) bestaat uit geladen deeltjes afkomstig van de zon, ook wel zonnewinden genoemd. Deze zonnewinden ontstaan bij uitbarstingen op de zon. Gemiddeld doen die geladen deeltjes er drie dagen over om de aarde te bereiken. Vandaar dat de meeste noorderlicht voorspellingen een voorspelling geven voor de komende drie dagen. Het noorderlicht voorspellen over een week is met andere woorden onzin. Hoe zwak of sterk het noorderlicht is ligt aan de uitbarstingen op de zon. Grote uitbarstingen op de zon zorgen voor veel geladen deeltjes en dus sterk noorderlicht. De meest voorkomende kleur van het noorderlicht is groen, maar ook roos-rood noorderlicht kan je af en toe zien!

EXIF: 14 mm, f 2.8, 8.0s, ISO 2500

Wat maakt het Noorderlicht nou zo speciaal?

Wat ik zo geweldig vind aan het noorderlicht is de onvoorspelbaarheid. Dit begint al met de jacht op het noorderlicht. Is er wel of geen bewolking, wat zegt de kp-index (index voor sterkte van het noorderlicht), waar ligt precies het noorden? Met andere woorden, gaan we het zien of niet?

Als het noorderlicht eenmaal is te zien is het telkens weer afwachten wat er gaat gebeuren. Blijft het statisch of begint het te dansen? En in welke richting? Of valt het echt uit de lucht of begint het te ‘shaken’? Ik heb het geluk gehad om al deze verschillende vormen al te hebben mogen aanschouwen, maar echt fel noorderlicht geeft me nog altijd kippenvel! Elke keer is weer anders.

Waar vind je het noorderlicht?

De naam zegt het zelf: in het noorden! Het beste is het te zien rond breedtegraad 70. Noord-Noorwegen is dus ideaal, nog beter dan bijvoorbeeld IJsland. In IJsland moet het Noorderlicht al iets sterker zijn voor je het te zien krijgt.

Plaatsen die richting het noorden liggen en waar heel weinig lichtvervuiling is zijn de beste plaatsen. Zwak noorderlicht komt altijd voor in het Noorden. Wanneer het noorderlicht sterker wordt komt het ook in de andere windrichtingen voor. Dit kan je van tevoren goed plannen. Als je weet in welke richting de fotospots liggen kan je je ook makkelijk verplaatsen. Zo heb ik in de Lofoten op 6 verschillende spots in tal van richtingen gefotografeerd op één avond! Ook kan je bijvoorbeeld spots uitzoeken waar je in verschillende richtingen kunt fotograferen.

Is noorderlicht wel indrukwekkend?

“Ik hoor altijd dat je het op camera veel beter kunt zien dan in het echt.” Zwak noorderlicht is inderdaad niet zo indrukwekkend. Als je het nog nooit gezien hebt is het ook niet zo gemakkelijk te herkennen. Is het een wolk, is het noorderlicht?. Het grote voordeel van zwak noorderlicht is dat het statisch is waardoor je echt aandacht kunt besteden aan je compositie. Sterk of dansend noorderlicht is heel goed zichtbaar voor het oog en is bijzonder indrukwekkend! Hier is het eigenlijk net omgekeerd en is het in het echt indrukwekkender dan op de camera.

EXIF: 14 mm, f 1.8, 2.5s, ISO 3200

EXIF: 14 mm, f 2.8, 15.0s, ISO 3200 Ondanks een kp-index van 0.89 kregen we dit te zien! Reflectieshots zijn de gemakkelijkste qua compositie, gewoon de horizon in het midden. Voordeel van reflectieshots is dat je het noorderlicht dubbel te zien krijgt.

Kan iedereen het noorderlicht fotograferen?

Ja, dat kan! Al is het de eerste keer toch handig dat er iemand bij is die weet hoe het moet. Noorderlicht kan ineens van start gaan en mocht je ineens fel noorderlicht zien, dan kan dit heel indrukwekkend zijn. De combinatie scherpstellen in het donker, een mooie compositie zoeken en de instellingen goed zetten, afhankelijk van de sterkte van het noorderlicht, is niet zo simpel.

Wat met noorderlicht in de lage landen?

Noorderlicht fotograferen in de lage landen is onzin. Omwille van de kromming van de aarde kan je hier nooit het noorderlicht zien dansen. Het enige wat je hier kan zien is een wazige groene of roze schijn. Structuur in het noorderlicht zie je hier niet en kan dus ook niet imposant zijn. Voor écht mooi Noorderlicht moet je richting het noorden!

Wanneer is de beste tijd om het Noorderlicht te fotograferen?

In de weken van nieuwe maan rond de twee equinoxen heb je statistisch gezien de meeste kans. Dit komt er simpelweg op neer dat de nieuwe maan van oktober en maart de twee pieken zijn in het noorderlichtseizoen. In principe kan je noorderlicht fotograferen vanaf eind augustus tot eind april. Wanneer het ‘s nachts écht donker is heb je kans!

Mijn favoriete periode om het te fotograferen zijn de weken rond de nieuwe maan van februari en maart, omdat er in deze periode meestal in de Noorden behoorlijk wat sneeuw ligt. Sneeuw maakt het landschap een stuk lichter, wat in combinatie met het noorderlicht voor hele mooie beelden kan zorgen.

Landschapsfotograaf Sven Broeckx.

Apparatuur

Welke apparatuur heb je nodig?

Voor noorderlicht fotograferen is een camera nodig waarbij je handmatig je instellingen kunt veranderen. Op de automatische stand is de camera niet veel waard. Er is te weinig licht waardoor jouw camera moeite heeft met de lichtmeting en met scherpstellen. Door de camera handmatig in te stellen heb jij de volledige controle.

Het noorderlicht fotograferen doe je met hoge ISO-waarden en lange sluitertijden. Fotografeer dus altijd met een stevig statief voor de juiste stabiliteit. Neem bij voorkeur een camera die goed presteert bij hoge ISO-waarden, dus een camera waarmee je niet enorm veel ruis ziet als de ISO wordt verhoogd, Kies qua objectief bij voorkeur een groothoeklens die lichtsterk is. Een afstandsbediening is optioneel, omdat werken met de zelfontspanner  de voorkeur heeft.  Anders heb je op locatie weer licht nodig om je afstandsbediening in je camera te steken. Als het draadloos is moet je elke keer weer ‘op zoek’ naar de afstandsbediening in je zakken.

Uit mijn eigen ervaring blijkt dat je het best tussen de 12 mm en 16 mm kunt zitten en dat je een lichtsterke lens nodig hebt, tussen F1.8 en F2.8. Persoonlijk vind ik een 14 mm lens ideaal. 16 mm vind ik wat te nipt, want als je ook je landschap in beeld wilt pakken heb je toch wat weinig ruimte over voor het noorderlicht. 12 mm vind ik meestal wat te breed. Het landschap, met bijvoorbeeld bergen op de achtergrond, wordt dan te klein en minder indrukwekkend.

Hoe ga je om met de kou?

Noorderlicht in het noorden betekent meestal koude nachten. Het is vanzelfsprekend dat je kleren draagt die hiertegen bestemd zijn. Qua handschoenen draag ik dunne handschoenen gemaakt van merinowol. Merinowol is zachter dan normaal schapenwol en wol is over het algemeen goed warmte- en vochtregulerend. Dit zijn handschoenen die mijn handen goed warm houden en waarmee ik mijn camera goed kan bedienen. Zeker niet  onbelangrijk.

Tijdens het wachten steek ik mijn handen altijd in mijn jaszakken zodat die lekker warm blijven. De rugzak blijft ook altijd op mijn rug hangen zodat er geen wind staat op mijn rug. Na het fotograferen haal ik de camera niet direct uit de rugzak zodat de camera en de lenzen rustig kunnen acclimatiseren. Dit voorkomt condens.

Batterijen en kou zijn geen goede combinatie. Door de lage temperatuur lopen je batterijen sneller leeg dan je gewend bent. Neem dus minimaal één extra batterij mee en bewaar hem op een warme plek!

EXIF: 14 mm, f 2.8, 10.0s, ISO 2500

EXIF: 14 mm, f 1.8, 5.0s, ISO 2500 voor de lucht / 14 mm, f 1.8, 15.0s, ISO 2500 voor de voorgrond

Maak je gebruik van hulpmiddelen?

Apps zijn leuk om op voorhand de activiteit te checken, maar erop vertrouwen is niet verstandig. De grootste kans om het te zien is door nog altijd buiten op locatie te wachten! Wil je toch de activiteit checken, bekijk dan de kp-index. De zogenaamde kp-index berekent als het ware de sterkte van het noorderlicht. Het start bij 0 (nauwelijks activiteit) en gaat tot maximaal 9 (extreme activiteit). Bij een index van 0 zie je niets. Bij een kp-index van 4 begint het noorderlicht te dansen. Neem het echter niet te serieus. Zo heb ik al sterk noorderlicht gezien bij een zogezegde kp-index van 0.89 en enkel zwak noorderlicht bij kp 5.00.

Om mij te verplaatsen in het donker gebruik ik een hoofdlamp. Om scherp te stellen en om bijvoorbeeld het statief waterpas te zetten gebruik ik het scherm van mijn GSM. Dit geeft veel minder licht dan de hoofdlamp, maar nog wel voldoende licht om te kunnen zien wat ik doe. Hierdoor worden de beelden van medefotografen niet verpest. Zaklampen van andere fotografen kunnen een echte pest zijn voor je foto’s als je de locatie moet delen met anderen. Zeker wanneer sommigen denken dat ze het onderwerp moeten bijlichten. Denk dus aan anderen en probeer zo weinig mogelijk je licht aan te doen. Je ogen wennen ook best snel in het donker. Je ogen zullen weer opnieuw moeten wennen aan het donker als je regelmatig fel licht gebruikt.

Noorderlicht fotograferen

Hoe fotografeer je het Noorderlicht?

Voor het fotograferen van noorderlicht heeft je camera veel licht nodig. Dat licht gaan we op drie manieren creëren.

Diafragma

Door te fotograferen met een open diafragma zorgen we ervoor dat er meer licht op de sensor kan vallen. Een diafragma van  f 1.8 of f 2.8 is prima. Daarom is het belangrijk dat je een lichtsterke lens hebt.

Sluitertijd

We gaan kiezen voor een lange sluitertijd zodat het licht langer op de sensor valt. Hoelang de sluitertijd moet worden is afhankelijk van de sterkte van het noorderlicht en of het statisch is of niet.

ISO

Omdat een open diafragma en een lange sluitertijd niet genoeg zijn voor een goed belicht beeld zetten we de ISO hoger. Ook de ISO-waarde is afhankelijk van de sterkte van het noorderlicht, maar ga uit van ISO 1600 tot 3200.

Witbalans

De witbalans laat ik op automatisch staan, omdat ik de witbalans gemakkelijk aan kan passen in de nabewerking. Je kunt de witbalans ook vastzetten. Een witbalans tussen de 3500 en 4000 Kelvin is een goede start.

EXIF: 14 mm, f 1.8, 2.0s, ISO 3200

Handmatig scherpstellen

Scherpstellen in het donker is erg lastig, zeker bij een volledig open diafragma. Door met een open diafragma te fotograferen wordt de scherpte in je beeld kleiner dan wanneer je fotografeert met een diafragma van f 8 of f 11. Overdag test ik met een nieuwe lens altijd uit waar het exacte punt ligt waarbij de achtergrond en lucht volledig scherp worden. Dat is scherpstellen op oneindig. ’s Nachts stel ik dan handmatig scherp op dit punt. Is de voorgrond dichtbij, dan gebruik ik focus stacking om alles scherp te krijgen.

Wil je precies weten hoe je handmatig en op oneindig scherp stelt? Lees dan dit artikel.

Compositie

Compositie is in fotografie uiteraard het belangrijkste. Helaas kun je daar ’s nachts ontzettend veel tijd mee verliezen. Vandaar dat ik eerst beelden maak met een hele hoge ISO van 40000 en een korte sluitertijd van 1 seconde. Op die manier kan ik snel mijn compositie goed zetten. Door de hoge ISO creëer ik veel licht waardoor ik de omgeving goed zie. Door de sluitertijd van 1 seconde hoef ik niet lang te wachten. Als de compositie eenmaal goed staat zet ik mijn instellingen helemaal goed.

Compositietip: de mooiste noorderlichtfoto’s zijn beelden waarin het noorderlicht in een landschap past. Beelden met enkel noorderlicht of met maar een klein stukje landschap zijn meestal niet zo indrukwekkend.

Instellingen sterk, dansend noorderlicht

Als het noorderlicht heel sterk is of danst kies ik voor kortere sluitertijden. Bij dansend noorderlicht moet je proberen het noorderlicht te ‘bevriezen’. Een te lange sluitertijd zorgt voor een ‘vervaagd’ noorderlicht. Voorkom dat het een waas wordt en kiest een sluitertijd van enkele seconden. Je ISO moet daardoor wel hoger worden ingesteld.

Instellingen zwak of statisch noorderlicht

Bij zwak of statisch noorderlicht kies ik vaak voor ISO 1600 en voor een sluitertijd van 15 tot 30 seconden. Een lange sluitertijd zorgt voor meer licht. Hierdoor hoef ik de ISO niet hoger te zetten dan 1600. Hierdoor krijg ik zo weinig mogelijk ruis in mijn beeld.

EXIF: 14 mm, f 2.8, 20.0s, ISO 2500 voor de lucht / 14 mm, f 2.8, 103s, ISO 2500 voor de voorgrond

Tot slot nog een aantal tips:

Tip 1:

In het voorjaar kan je in de vroege ochtend ook een stuk van de melkweg zien. Je kan een noorderlichtfoto met de melkweg dus perfect plannen. Het grote voordeel van de vroege ochtend is dat er hoogstwaarschijnlijk geen andere fotografen meer op pad zijn. De meesten liggen immers dan al in hun bed, noorderlicht of niet.

Tip 2:

Ga niet op reis om enkel het noorderlicht te zien. Er is nog veel meer moois te zien! Je kan het beter zien als een bonus. Zo ben je achteraf minder ontgoocheld mocht je het noorderlicht toch niet zien.

Tip 3:

Voor je ’s avonds op pad vertrekt voor het noorderlicht kan je ‘thuis’ je instellingen al goed zetten en eventueel van lens verwisselen. Zo hoef je niet op locatie en in het donker te beginnen met het goed zetten van je instellingen. Dat scheelt weer tijd. Tijd die je kunt gebruiken om je compositie te bepalen, te fotograferen en om te genieten.

Tip 4:

Onderschat het statief niet. Stabiliteit is enorm belangrijk. Een sterke windstoot mag geen reden zijn waardoor jouw foto onscherp wordt. Zorg dat jouw statief ook stevig op zijn poten staat en niet kan verschuiven doordat ie bijvoorbeeld in de sneeuw staat. Zet bij het fotograferen op statief de beeldstabilisatie UIT.

Conclusie

Het noorderlicht fotograferen is fantastisch. Het noorderlicht is één van de mooiste shows van moeder natuur. Prijs jezelf gelukkig mocht je dit kunnen zien en vergeet niet om ervan te genieten. Je camera even wegzetten en gewoon kijken is ook zeker niet verkeerd. Als je het voor de eerste keer ziet, blijf rustig en raak niet in paniek als je beelden niet ineens top zijn. Let vooral op je compositie! Want die maken of breken het beeld. Download het e-book ‘Noorderlicht Fotograferen’ zodat je deze tips altijd bij je hebt.

Op alle foto’s heerst copyright van © Sven Broeckx. 

Gratis e-book: noorderlicht fotograferen

Het noorderlicht fotograferen kan jij ook! Het noorderlicht is één van de mooiste shows van moeder natuur. Hoe mooi zou het zijn om het noorderlicht zelf te bewonderen en te fotograferen? Landschapsfotograaf Sven Broeckx vertelt jou alles over het fotograferen van het Noorderlicht in dit uitgebreide e-book gevuld met de meest prachtige foto’s.

Download hier het gratis e-book!