Bliksem fotograferen: tips van storm chaser Wouter van Bernebeek

Voor dit onderwerp hebben we een speciale gast: Wouter van Bernebeek, meteoroloog en storm chaser. Een storm chaser jaagt op de meest zware en fotogenieke onweersbuien voor spectaculaire beelden, maar indien nodig ook om mensen te waarschuwen voor naderend noodweer. Wouter vertelt meer over het fotograferen van bliksem: ‘Je leert de allergrootste krachten van de natuur van dichtbij kennen’’

Bij onweersbuien komen allerlei verschillende soorten randverschijnselen voor. Uit de ene bui vallen grote hagelstenen omlaag, soms leidt het tot wateroverlast en een andere keer zorgt onweer voor schade door zware windstoten. Maar het meest gevaarlijke verschijnsel bij een onweersbui is ongetwijfeld bliksem! Bliksem kan het hele jaar door voorkomen tijdens buien, maar de meeste mensen zullen het toch vooral van het zomerseizoen kennen. Het bekende gedonder en geflits na afloop van een broeierig warme dag of een nacht met urenlang onweer nabij of op afstand. Voor een fotograaf zijn juist dit soort nachten met veel bliksem natuurlijk indrukwekkend om mee te maken, al waagt niet iedere fotograaf zich aan dit type fotografie.

Foto: Wouter van Bernebeek

Bliksemfotografie is namelijk een bijzondere tak van sport, want hoe weet je waar het precies gaat onweren? En hoe zorg je ervoor dat het veilig blijft? veiligheid is namelijk het belangrijkst. Je kunt ‘s nachts tenslotte veel lastiger inschatten hoe dichtbij een bui hangt dan overdag. Als je even niet alert bent kan dat linke situaties opleveren. Gelukkig zijn er tegenwoordig genoeg websites en apps waarmee je bliksem online kunt volgen via een kaart.

Zo’n kaartje geeft nog lang geen garantie voor goede bliksemfoto’s, want er zijn verschillende soorten bliksem. Toch kun je meestal wel inschatten hoe dichtbij je bij een onweersbui vandaan staat, zeker wanneer de bui met enige regelmatig activiteit vertoont. Het komt desondanks vaak voor dat je na veel nadenken, afwegen, twijfelen én rijden op een locatie staat en de onweersbui ineens stopt met bliksem produceren. Dat is het risico van het vak en zoiets zal je veel vaker overkomen dan met topfoto’s weer huiswaarts keren. Geef echter niet op! Als je het blijft proberen, dan volgt het resultaat vanzelf.

Blikseminslag op 20m afstand. Foto: Wouter van Bernebeek

Mijn advies is om niet veel dichter op een onweersbui te gaan staan dan zo’n 5 kilometer afstand. Soms kan de bliksem namelijk naast de bui inslaan. Zelf heb ik meermaals meegemaakt dat de bliksem ver naast de bui in het droge gebied insloeg waar we met de camera stonden, zelfs tot op slechts 20 meter voor mijn camera aan toe. Uiteraard was dit niet de bedoeling, maar dat is het risico van het vak’. Onweer blijft een onberekenbare natuurkracht waarbij je niet altijd in de hand wat er gebeurt. In dat geval giert de adrenaline door je lijf.

Overdag onweer fotograferen

Het overdag fotograferen van onweer is betrekkelijk eenvoudig. Daar gebruik je in feite de instellingen voor die je bij landschapsfotografie ook zou gebruiken. Dat is een lage ISO-waarde, een klein diafragma en een korte sluitertijd. Uiteraard kan een felle blikseminslag alsnog tot overbelichting leiden, maar die kans is niet groot. Let op: als je een te lange sluitertijd gebruikt wordt de bliksem als het ware onzichtbaar op je foto. De bliksemschicht was er wel, maar gaat verloren in het overige daglicht waardoor je hem niet meer terugziet.

Miops lightning trigger.

Bij bliksemfotografie overdag maak ik gebruik van een zogenaamde lightning-trigger. Dit is een soort kastje dat in verbinding staat met de camera. Bij elke lichtverandering in het landschap stuurt dit kastje een signaal naar de camera en worden er binnen een fractie van een seconde enkele foto’s gemaakt. Oké, je mist zeker wel eens wat, maar het is een redelijk betrouwbare methode om overdag tot goede bliksemfoto’s te komen.

‘s Avonds onweer fotograferen

Dan nu even terug naar het gebruik van camera-instellingen in de duisternis. Blikseminslagen geven van zichzelf een forse bak licht en daarop moet je de belichting zoveel mogelijk proberen aan te passen, ook al is dit niet altijd eenvoudig. Bij actief onweer werk ik standaard op ISO 100 en dan is het een beetje spelen met het diafragma. Dit is afhankelijk van de intensiteit van de blikseminslagen. Onweer op enige afstand vraagt meestal om waarden tussen f 5.6 en f 11, maar iets hoger of lager is vaak ook geen probleem. Zodra de blikseminslagen echt fel worden en dichterbij komen mag je gerust richting de f 16 gaan. Een blikseminslag kan beter iets onderbelicht zijn dan totaal overbelicht, want in zulke gevallen kun je de foto doorgaans weggooien. De belichtingstijd laat ik verder afhangen van de hoeveelheid bliksem, maar probeer het te beperken tot maximaal een seconde of 15 (bijvoorbeeld in de BULB stand). Dit doe ik om eventueel stadslicht niet overheersend te laten worden en ook om teveel beweging van wolkenformaties te voorkomen.

Foto: Renzo Gerritsen

Weerlicht fotograferen

Natuurlijk hebben we dan nog het bekende weerlicht. Weerlicht is onweer dat zich bovenin de wolken bevindt. Bij weerlicht neem je de bliksem niet waar, maar alleen de lichtflitsen ervan. Weerlicht vereist totaal andere instellingen, want op f 8 en ISO 100 ga je daar vaak niets van terugzien op foto. Als je met weerlicht te maken hebt kan je gerust opschalen naar ISO 200 of ISO 400, in combinatie met een diafragma rond f 3.5 of f 4.5. Wanneer het landschap dat niet toelaat vanwege de scherptediepte, dan is ISO 800 natuurlijk ook een optie. Weerlicht vraagt vaak om een extra weerelement om de foto spannender te maken, bijvoorbeeld een fraaie wolkenformatie. Met enkel weerlicht spreekt zo’n situatie niet genoeg aan.

Het is belangrijk om te experimenteren met de instellingen, omdat elk type onweer iets onverwachts te bieden heeft waar je je instellingen direct op moet aanpassen. Controleer regelmatig hoe de opnames eruit zien, houd je histogram in de gaten en blijf je instellingen aanpassen indien nodig.

Online cursus nachtfotografie

Leer van A tot Z hoe je de mooiste nachtfoto’s maakt:

• Ruim 4 uur aan lesmateriaal
• 10 uitdagende doe-opdrachten met feedback
• In eigen tijd en tempo

Meer informatie